Günümüzde pek çok insan, yaşadığı stres, kaygı veya dönemsel zorluklar nedeniyle psikolojik destek almayı düşünmektedir. Ancak bu düşüncenin hemen ardından gelen en büyük endişe şudur: "Bir psikiyatri uzmanına görünürsem veya ilaç kullanırsam bu durum geleceğimi etkiler mi?" Özellikle devlet memurluğu, polislik, askerlik gibi kariyer hedefleri olan bireyler için bu konu, tedaviyi ertelemelerine neden olabilecek kadar büyük bir korku kaynağıdır.
Bu kapsamlı rehberde, psikiyatri kayıtlarının yasal statüsünü, adli sicil ile olan ayrımını, güvenlik soruşturmalarındaki yerini ve meslek gruplarına göre (Polis, Asker, Memur, Özel Sektör) etkilerini en ince detayına kadar inceleyeceğiz.
1. Temel Ayrım: Sağlık Kaydı vs. Adli Sicil Kaydı
Konunun en net cevabını en başta vermek, zihinlerdeki bulanıklığı gidermek açısından önemlidir.
Psikiyatri Muayenesi Sicile İşler mi?
Hayır, psikiyatri muayeneleri, konulan tanılar veya kullanılan ilaçlar adli sicil kaydına (sabıka kaydına) kesinlikle işlenmez.
Adli sicil kaydı, yalnızca mahkemelerce kesinleşmiş cezai hükümleri içerir. Bir kişinin hastaneye gitmesi, tedavi görmesi veya rapor alması "suç" değil, bir sağlık hakkıdır. Dolayısıyla, e-Devlet üzerinden aldığınız "Adli Sicil Belgesi"nde, geçmişte kullandığınız antidepresanlar veya gittiğiniz doktor muayeneleri asla görünmez.
Sağlık Kayıtları Nerede Tutulur?
Psikiyatri geçmişiniz, Sağlık Bakanlığı’nın merkezi veri tabanında ve kişisel sağlık kaydınız olan e-Nabız sisteminde tutulur. Bu veriler, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) ve hasta mahremiyeti esaslarına göre "hassas nitelikli kişisel veri" statüsündedir. Üçüncü şahısların, işverenlerin veya sıradan memurların bu verilere erişimi hukuken ve teknik olarak kısıtlanmıştır.
2. Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında Psikiyatri Geçmişi
Kamu personeli alımlarında yapılan "Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması" adayların en çok çekindiği aşamadır. Burada kavram kargaşasını önlemek gerekir.
Güvenlik Soruşturması Neye Bakar?
Güvenlik soruşturması; kişinin devletin güvenliğine aykırı eylemlerde bulunup bulunmadığını, terör örgütleriyle irtibatını ve yüz kızartıcı bir suç işleyip işlemediğini araştırır.
Güvenlik soruşturmasını yürüten emniyet veya istihbarat birimleri, rutin olarak sağlık verilerinize veya e-Nabız geçmişinize bakmaz. Onların odak noktası "Adli ve İstihbari" verilerdir. Yani, sadece bir psikologa gittiğiniz veya ilaç kullandığınız için güvenlik soruşturmanız olumsuz sonuçlanmaz.
Ancak burada kritik bir nüans vardır: Eğer kişi, psikolojik rahatsızlığı nedeniyle bir suça karışmışsa ve mahkemece "cezai ehliyeti yoktur" veya "tedavi altına alınması gerekir" şeklinde bir karar verilmişse, bu durum adli makamlara yansıdığı için dolaylı yoldan soruşturma dosyasında görülebilir. Bu istisnai durumlar haricinde, standart bir depresyon veya anksiyete tedavisi güvenlik soruşturmasının konusu değildir.
3. Meslek Gruplarına Göre Psikiyatri Kayıtlarının Etkisi
Psikiyatri kayıtlarının asıl etkisi "Sicil"de değil, mesleğe girişte istenen "Sağlık Kurulu Raporu" (Heyet Raporu) aşamasında ortaya çıkar. Her kurumun sağlık yönetmeliği farklıdır ve tolerans seviyeleri değişir.
A) Polislik (POMEM, PMYO, PAEM) ve Bekçilik
Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği, belki de en katı kurallara sahip olan yönetmeliktir. Polis veya bekçi adayları, sınavları kazansalar dahi detaylı bir sağlık taramasından geçerler.
- Son İki Yıl Kuralı: Geçmişte geçirilen basit ruhsal bozukluklar (örneğin; sınav kaygısı, hafif depresif nöbet, uyum bozukluğu vb.) için genellikle son iki yıl içinde herhangi bir belirti, tedavi veya ilaç kullanımının olmaması şartı aranır.
- e-Nabız Kontrolü: Sağlık raporu alırken muayene olduğunuz doktor, sizin e-Nabız geçmişinizi (ilaç ve tanı) görebilir. Doktor, geçmişte bir tanı görürse, bu durumun devam edip etmediğini, kronikleşip kronikleşmediğini inceleyerek karar verir.
- Engel Teşkil Eden Durumlar: Bipolar bozukluk, şizofreni, kronik depresyon, dürtü kontrol bozuklukları gibi kalıcı veya tekrarlayıcı tanılar polisliğe kesin engeldir. Ancak, yıllar önce geçirilmiş ve tamamen iyileşmiş, ilaç kullanımı bitmiş tek ataklık durumlar (doktor kanaatine bağlı olarak) genellikle engel teşkil etmez (Yönetmelikteki A dilimi şartlarını sağlaması kaydıyla).
B) Askerlik (Subay, Astsubay, Uzman Erbaş)
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği esas alınır. Tıpkı polislik gibi askerlikte de ruh sağlığı "Tam Sağlam" olmayı gerektirir.
- Tanı Kodları: Askeri öğrenci ve personel alımlarında psikiyatrik geçmiş çok detaylı incelenir. "Anksiyete bozukluğu", "Uyum bozukluğu" gibi tanılar, üzerinden belli bir süre (genellikle semptomsuz ve ilaçsız 2-3 yıl) geçmedikçe elenme sebebi olabilir.
- Ayrıntılı İnceleme: Eğer geçmişte kırmızı reçeteli ilaç kullanımı veya intihar girişimi gibi kayıtlar varsa, bu adaylar genellikle askeri personel olamazlar.
C) Genel Memurluk (Öğretmenlik, Büro Personeli, Mühendislik vb.)
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, genel memurluk için çok daha esnek bir çerçeve çizer.
- Kriter: Kanuna göre memurluğa engel durum, "Görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmamak" maddesi ile sınırlıdır.
- Yorum: Bu madde, geçmişte depresyon ilacı kullanan veya terapi gören birinin memur olamayacağı anlamına gelmez. Buradaki kasıt, kişinin o anki işini yapabilecek bilişsel ve ruhsal yeterliliğe sahip olmasıdır. Şizofreni, paranoya veya ağır demans gibi kişinin gerçeklikle bağını koparan hastalıklar dışında; anksiyete, panik atak veya depresyon geçmişi olan kişiler rahatlıkla öğretmen, memur veya büro personeli olabilirler.
- Rapor Süreci: Atama sırasında istenen sağlık raporunda psikiyatri hekimi genellikle kişinin "şu anki" durumuna bakar. Geçmişteki basit tedaviler sorun yaratmaz.
D) Özel Sektör
Özel sektörde durum tamamen KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu) koruması altındadır.
- Gizlilik: Bir işveren, sizin e-Nabız şifrenizi isteyemez veya sağlık geçmişinize bakamaz. Bu suçtur.
- İşe Giriş Muayenesi: İş yeri hekimi genel bir muayene yapar ancak detaylı psikiyatrik dökümünüze ulaşamaz. Siz beyan etmediğiniz sürece, geçmişteki psikolojik tedavileriniz özel sektörde işe girmenize engel değildir (Silahlı özel güvenlik veya dikkat gerektiren çok spesifik işler hariç).
4. İlaç Kullanımı ve Tanı Kodlarının Önemi
Kayıtlarda neyin göründüğü kadar, nasıl göründüğü de önemlidir.
Tanı Kodları (ICD Kodları)
Doktorlar sisteme veri girerken uluslararası kodlar kullanır (Örn: F32 - Depresif Nöbet, F41 - Anksiyete Bozuklukları). Bazen hastalar, "sadece uyku ilacı yazdırmak" için doktora gitse bile, sistemin ilaç ödemesi yapabilmesi için doktorun bir tanı (genellikle anksiyete veya depresyon) girmesi gerekir. Bu durum, kişi hasta olmasa bile kayıtlarda "tanı almış" gibi görünmesine neden olabilir.
- Öneri: Eğer polislik veya askerlik gibi hedefleriniz varsa, basit şikayetler için psikiyatri servisine başvururken doktorunuzla durumunuzu konuşmanızda fayda vardır. Ancak sağlığın her şeyden önce geldiği unutulmamalıdır.
Kırmızı Reçete vs. Normal Reçete
Basit antidepresanlar (SSRI grubu) ile kırmızı reçeteye tabi veya bağımlılık potansiyeli olan ilaçlar, heyet raporlarında farklı değerlendirilir. Ağır psikotik ilaçların geçmişi, heyet doktorlarının daha derinlemesine inceleme yapmasına neden olur.
5. Ehliyet ve Silah Ruhsatı Alımında Durum
Psikiyatri kayıtlarının en somut etki ettiği alanlardan biri de ehliyet ve silah ruhsatıdır.
- Sürücü Belgesi: Sürücü adayları sağlık raporu alırken, aile hekimi sistemde aktif bir psikiyatrik tanı veya son dönemde ilaç kullanımı görürse, kişiyi psikiyatri uzmanına sevk eder. Uzman doktor, kişinin araç kullanmaya engel bir durumu olup olmadığını (dikkat dağınıklığı, refleks kaybı, dürtüsellik) değerlendirir. Genellikle kontrol muayenesi şartıyla ehliyet verilir veya tedavi bitene kadar süreç askıya alınır.
- Silah Ruhsatı: Bu konuda kanunlar çok katıdır. Silah ruhsatı alacak kişilerin "psikolojik ve nörolojik" açıdan tam sağlıklı olması gerekir. Geçmişte veya halihazırda antidepresan kullanımı, kişilik bozukluğu tanısı veya dürtü bozukluğu kayıtları, silah ruhsatı almanıza engel teşkil edebilir.
6. Sıkça Sorulan Sorular ve Yanlış Bilinenler
Bu bölümde, halk arasında dolaşan efsaneler ile gerçekleri netleştirelim.
Soru: Psikoloğa gitmek sicile işler mi?
Cevap: Hayır. Psikologlar (klinik psikologlar) ilaç yazmazlar, terapi yaparlar. Özel kliniklerdeki psikolog görüşmeleri genellikle e-Nabız sistemine detaylı tanı olarak girilmez. Devlet hastanesindeki psikolog görüşmeleri sisteme işlense bile, bu bir "adli sicil" kaydı değildir.
Soru: Geçmişteki psikiyatri kayıtlarımı sildirebilir miyim?
Cevap: Sağlık verileri, yasal zorunluluklar nedeniyle silinemez. Ancak, eğer size yanlış bir tanı konulduğunu düşünüyorsanız (örneğin; gitmediğiniz halde gitmiş gibi görünmek veya yanlış kod girilmesi), İl Sağlık Müdürlüğü'ne veya ilgili hastanenin başhekimliğine dilekçe vererek "maddi hata düzeltimi" talep edebilirsiniz. Bunun dışında keyfi olarak "geçmişim temizlensin" diyerek kayıt sildirmek mümkün değildir.
Soru: İlaçları eczaneden parayla alsam, sigortaya işletmesem görünür mü?
Cevap: İlaç Takip Sistemi (İTS) ve Medula sistemi nedeniyle, T.C. kimlik numaranızla aldığınız her ilaç (reçeteli veya reçetesiz, ücretli veya sigortalı) kayıt altına alınabilir. Ancak SGK ödemesi yapılmadığında "Medula Eczane" dökümünde görünmeyebilir. Yine de doktorun e-Nabız'a girdiği "muayene ve tanı" kaydı, ilacı nasıl aldığınızdan bağımsız olarak sistemde durur.
Soru: Memur olduktan sonra psikiyatriye gidersem atılır mıyım?
Cevap: Kesinlikle hayır. Memurların da hasta olma ve tedavi görme hakkı vardır. Memur olduktan sonra depresyon, anksiyete gibi sebeplerle tedavi görmek, ilaç kullanmak memuriyetten atılma sebebi değildir. Aksine, tedavi olarak iş verimliliğini korumak beklenir. Sadece görevini yapamayacak kadar ağır bir akıl hastalığına (vasi tayini gerektiren durumlar) dönüşürse malulen emeklilik süreçleri devreye girer.
7. Öneriler: Sağlığınızı İhmal Etmeyin
Özetlemek gerekirse; psikiyatri kayıtları adli sicile (sabıkaya) işlemez. Güvenlik soruşturmalarında "terör veya devlet güvenliği" haricinde bir engel teşkil etmez.
Ancak; Polislik ve Askerlik gibi "silahlı ve yüksek stresli" mesleklerde, sağlık yönetmelikleri gereği geçmiş psikiyatrik tanılar eleme sebebi olabilir. Genel memurluk ve özel sektörde ise bu durum genellikle bir engel değildir.
Kullanıcı Deneyimi Açısından Kritik Tavsiye: Gelecek kaygısıyla tedavinizi ertelemek, sorunun büyümesine ve kronikleşmesine yol açabilir. Tedavi edilmeyen bir ruhsal sorun, ileride meslek hayatınızda "tanı kaydından" çok daha büyük performans sorunlarına veya güvenlik risklerine neden olabilir.
Eğer spesifik bir meslek hedefiniz varsa (Polis/Asker), o kurumun güncel Sağlık Yeteneği Yönetmeliği'ni incelemeniz veya bu alanda tecrübeli bir idare hukuku uzmanından/doktordan görüş almanız en sağlıklı yoldur. Ancak genel kariyer hedefleri için psikolojik destek almaktan çekinmeyin; sağlık her şeyin başıdır.
