Ölüm Korkusu (Tanatofobi) Neden Olur? Belirtileri, Psikolojik Kökenleri ve Kurtulma Yolları

Ölüm korkusu, diğer adıyla Tanatofobi, kişinin kendi ölümü veya sevdiklerinin ölümüyle ilgili yoğun, ısrarcı ve günlük yaşamı etkileyecek düzeyde kaygı duyması durumudur. Her insan yaşamı boyunca zaman zaman ölüm üzerine düşünür ve hafif bir ürperti hisseder; bu evrimsel bir hayatta kalma içgüdüsüdür. Ancak bu düşünceler panik ataklara, kaçınma davranışlarına ve yaşam kalitesinin düşmesine neden olduğunda, bu durum bir fobi veya anksiyete bozukluğu olarak ele alınmalıdır.

Bu makalede, ölüm korkusunun psikolojik nedenlerini, bu korkunun altında yatan bilinçdışı süreçleri ve en önemlisi bu korkudan nasıl özgürleşebileceğinizi tüm detaylarıyla inceleyeceğiz.

I. Ölüm Korkusunun Psikolojik ve Varoluşsal Nedenleri

Ölüm korkusu neden olur? Bu sorunun cevabı tek bir nedene bağlı değildir. Genellikle biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşimi sonucu ortaya çıkar.

1. Bilinmezlik ve Belirsizlik Korkusu

İnsan zihni, kontrol edebildiği ve öngörebildiği durumları sever. Ölüm ise insan deneyimindeki en büyük bilinmezdir. Sonrasında ne olacağı, nasıl olacağı veya ne zaman olacağı konusundaki belirsizlik, kontrolcü kişilik yapısına sahip bireylerde yoğun bir anksiyeteye dönüşür. Psikolojide buna "Belirsizliğe Tahammülsüzlük" denir.

2. Kontrolü Kaybetme Kaygısı

Birçok psikiyatrik teoriye göre, ölüm korkusu aslında kontrolü kaybetme korkusunun en uç noktasıdır. Kişi, yaşamı üzerindeki hakimiyetini yitireceği, bedeninin ve bilincinin kontrolünden çıkacağı düşüncesiyle dehşete kapılır. Bu durum genellikle mükemmeliyetçi ve kontrol odaklı bireylerde daha sık görülür.

3. Ayrılma Kaygısı (Sevdiklerini Geride Bırakma)

Bu korku türü, kişinin kendi yok oluşundan ziyade, sevdiklerini, çocuklarını veya eşini yalnız bırakma düşüncesinden beslenir. "Ben ölürsem onlara kim bakacak?" veya "Onları bir daha asla göremeyecek miyim?" düşünceleri, bağlanma stilleriyle (özellikle kaygılı bağlanma) yakından ilişkilidir.

4. Tamamlanmamışlık Hissi ve Varoluşsal Suçluluk

Ünlü psikiyatrist Irvin Yalom'a göre; "Yaşanmamış yaşam ne kadar fazlaysa, ölüm korkusu da o kadar büyüktür." Kişi potansiyelini gerçekleştiremediğini, hayallerini ertelediğini veya hayatı "ıskaladığını" düşünüyorsa, ölüm fikri çok daha korkutucu hale gelir. Çünkü ölüm, telafi imkanının sona ermesi demektir.

5. Travmatik Deneyimler

Erken çocukluk döneminde yaşanan kayıplar, yas sürecinin sağlıklı atlatılamaması veya ölümcül bir hastalığa tanık olma gibi durumlar, beynin amigdala bölgesini (korku merkezi) hassaslaştırır. Bu da ilerleyen yaşlarda ölüm korkusunun tetiklenmesine zemin hazırlar.

II. Tanatofobi Belirtileri Nelerdir?

Ölüm korkusu sadece zihinsel bir süreç değildir; bedensel ve davranışsal belirtilerle kendini gösterir.

1. Fiziksel Belirtiler: Kalp çarpıntısı, nefes darlığı, baş dönmesi, mide bulantısı, terleme ve titreme (Genellikle panik atak ile karıştırılır).
2. Duygusal Belirtiler: Sürekli felaket senaryoları kurma, üzüntü, öfke, çaresizlik hissi.
3. Davranışsal Belirtiler: Cenazelerden kaçınma, hastanelere gidememe, hastalık konuları açıldığında ortamı terk etme veya tam tersi olarak sürekli vücudunu dinleme (hipokondriyazis).

III. Ölüm Korkusundan Nasıl Kurtulunur? Tedavi Yöntemleri

Psikoloji ve psikiyatri dünyasında ölüm korkusu tedavi edilebilir bir durumdur. Amaç ölümü sevmek değil, bu gerçeği kabullenerek bugünü kaliteli yaşamaktır.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

En etkili yöntemlerden biridir. Kişinin ölümle ilgili çarpıtılmış düşüncelerini ("Ölüm korkunç bir acı verecek", "Ölürsem her şey anlamsızlaşacak") tespit edip, bunların yerine daha gerçekçi ve işlevsel düşünceler koymayı hedefler.

EMDR Terapisi

Eğer ölüm korkusu geçmişteki bir travmadan (örneğin sevilen birinin ani kaybı) kaynaklanıyorsa, Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR) terapisi oldukça etkilidir. Bu yöntem, travmatik anının beyindeki işlenişini değiştirerek duygu yükünü azaltır.

Varoluşçu Terapi

Bu yaklaşım, ölümü bir düşman olarak değil, yaşamın doğal bir parçası olarak ele alır. Terapist, kişinin yaşam amacını bulmasına ve "şimdi ve burada"yı anlamlandırmasına yardımcı olur.

IV. Kullanıcı Rehberi: Kaynaklar, Araçlar ve Sıkça Sorulan Sorular

Aşağıda, ölüm korkusuyla başa çıkma sürecinizde size rehberlik edecek spesifik konuları, sorularınız doğrultusunda detaylandırdık.

Ölüm korkusunu azaltmak için hangi terapi merkezleri önerilir?

Ölüm korkusu (Tanatofobi) spesifik bir fobi ve anksiyete bozukluğu olduğu için, Anksiyete Bozuklukları, Psikoonkoloji veya Yas Terapisi alanında uzmanlaşmış merkezler tercih edilmelidir. Doktor ismi vermeden genel bir çerçeve çizmek gerekirse:

1. Üniversite hastanelerinin psikiyatri anabilim dalı poliklinikleri.
2. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ekolünü benimseyen özel psikolojik danışmanlık merkezleri.
3. EMDR derneğine akredite olmuş terapistlerin bulunduğu klinikler. Bu merkezlerde multidisipliner (psikolog ve psikiyatristin birlikte çalıştığı) yaklaşım sunan yerler en etkili sonucu verir.

Ölüm korkusuna iyi gelen mobil uygulamalar hangileridir?

Teknoloji, anksiyete yönetiminde güçlü bir müttefiktir. Özellikle mindfulness ve meditasyon tabanlı uygulamalar, "an"da kalmayı öğreterek gelecek kaygısını (ölüm korkusunu) azaltır.

1. Calm: Uyku hikayeleri ve anksiyete azaltıcı meditasyonları ile bilinir.
2. Headspace: Özellikle "korku" ve "yas" üzerine özelleştirilmiş modülleri vardır.
3. Insight Timer: Binlerce ücretsiz meditasyon sunar; "anksiyete" veya "korku" araması yaparak spesifik içeriklere ulaşabilirsiniz.
4. Sanvello: Bilişsel davranışçı terapi tekniklerini dijital ortamda sunarak günlük duygu takibi yapmanızı sağlar.

Evde ölüm korkusuyla başa çıkma için hangi ürünler faydalıdır?

Ev ortamını güvenli bir sığınağa dönüştürmek kaygıyı azaltabilir.

1. Ağırlıklı Battaniyeler: Vücuda hafif baskı uygulayarak sarılma hissi yaratır ve sinir sistemini yatıştırır.
2. Işık Terapisi Lambaları: Özellikle kış aylarında veya gece anksiyetesi yaşayanlar için ruh halini dengeleyebilir.
3. Yetişkin Boyama Kitapları: Zihni, ölüm düşüncelerinden uzaklaştırıp mekanik ve renkli bir eyleme odaklar (Flow/Akış hali yaratır).
4. Journaling (Günlük) Defterleri: Kaygıları somutlaştırıp kağıda dökmek, zihindeki kaosu dindirir.

Ölüm korkusu için online psikolojik destek hizmetleri nasıl bulunur?

Günümüzde online terapi, yüz yüze terapi kadar etkilidir. Güvenilir bir hizmet bulmak için:

1. Hizmet alacağınız platformun, bünyesindeki uzmanların diplomalarını ve yetkinlik belgelerini (Türk Psikologlar Derneği vb.) doğruladığından emin olun.
2. Uzmanın "Anksiyete", "Fobiler" ve "Varoluşsal Terapi" alanlarında deneyimli olup olmadığını profilinden kontrol edin.
3. Kullanıcı yorumları ve platformun veri gizliliği politikası (KVKK uyumu) kritik öneme sahiptir.

Ölüm korkusunu azaltan meditasyon uygulamaları nelerdir?

Ölüm korkusu genellikle gelecekle ilgilidir. Meditasyon ise kişiyi "şimdiye" çeker.

1. Beden Taraması (Body Scan): Dikkati bedendeki duyumlara odaklayarak zihinsel geviş getirmeyi (ruminasyon) durdurur.
2. Sevgi-Şefkat Meditasyonu (Metta): Kendine ve evrene şefkat duymayı geliştirerek, bilinmezliğe karşı duyulan öfke ve korkuyu yumuşatır.
3. Vipassana: Olayları olduğu gibi, yargılamadan gözlemleme yeteneği kazandırır; bu da ölüm gerçeğini paniklemeden kabullenmeyi kolaylaştırır.

Ölüm korkusu tedavisinde kullanılan ilaçlar ve markaları nelerdir?

Önemli Uyarı: İlaç tedavisi yalnızca bir psikiyatrist tarafından düzenlenmelidir. Burada marka ismi vermek etik ve yasal değildir, ancak kullanılan ilaç gruplarından bahsedilebilir. Ölüm korkusu, şiddetli anksiyete veya panik bozukluk seviyesine ulaştığında ilaç tedavisi gerekebilir. Genellikle kullanılan gruplar şunlardır:

1. SSRI (Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri): Beyindeki serotonin seviyesini dengeleyerek genel kaygıyı azaltır.
2. Benzodiazepinler: Çok şiddetli panik anlarında kısa süreli sakinleşme için doktor kontrolünde (yeşil reçete ile) verilebilir.
3. Beta Blokerler: Korkunun fiziksel belirtilerini (kalp çarpıntısı, titreme) baskılamak için kullanılabilir. Bu ilaçlar kişiye özel dozajlarda ve mutlaka psikoterapi eşliğinde kullanılmalıdır.

Ölüm korkusu hakkında bilgilendirici kitaplar satan güvenilir siteler hangileri?

Kitap terapisi (Bibliyoterapi), ölüm korkusuyla baş etmede çok etkilidir. Büyük online kitap satış platformlarının "Psikoloji" ve "Felsefe" kategorilerinde şu yazarların kitaplarını arayabilirsiniz:

1. Irvin Yalom: "Güneşe Bakmak: Ölümle Yüzleşmek" (Bu konuyla ilgili başucu kitabıdır).
2. Viktor Frankl: "İnsanın Anlam Arayışı".
3. Engin Geçtan: "İnsan Olmak". Bu kitapları, D&R, Kitapyurdu, Idefix veya Amazon Türkiye gibi güvenilir, iade politikası olan sitelerden temin edebilirsiniz.

Ölüm korkusunu yenmek için hangi psikologlarla iletişime geçebilirim?

Doğrudan isim vermek yerine, uzmanlık alanlarına göre seçim yapmalısınız. Şu özelliklere sahip uzmanları aramalısınız:

1. Klinik Psikolog unvanına sahip (Yüksek lisansını tamamlamış).
2. Varoluşçu Psikoterapi veya Logoterapi eğitimi almış.
3. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) uygulayıcı sertifikası olan. Psikolog arama platformlarında (DoktorTakvimi, TavsiyeEdiyorum vb.) bu filtreleri kullanarak size en yakın veya online görüşebileceğiniz uzmanı bulabilirsiniz.

Ölüm korkusu için online terapi veren platformlar hangileridir?

Türkiye'de ve dünyada güvenilirliği kanıtlanmış, uzman kadrosuyla hizmet veren platformlar mevcuttur. Bu platformlar genellikle görüntülü görüşme, mesajlaşma ve sesli arama seçenekleri sunar.

1. Platform seçerken "Psikiyatri desteği var mı?" sorusuna dikkat edin; ilaç gerekirse bu önemlidir.
2. Hiwell, Evimdeki Psikolog, Terappin gibi platformlar, kullanıcıyı bir ön teste tabi tutarak "Kaygı/Fobi" alanında uzmanlaşmış terapistlerle eşleştirme yapar.

Ölüm korkusu tedavisinde kullanılan seans paketleri fiyatları nedir?

Fiyatlar, uzmanın deneyimine, platformun politikasına ve seans süresine göre büyük değişkenlik gösterir.

1. Online Terapiler: Genellikle yüz yüze terapilere göre daha ekonomiktir. Tek seans ücretleri ortalama bir aralıktadır ancak platformlar 4'lü, 8'li veya 12'li paketler sunarak birim fiyatı düşürebilirler.
2. Yüz Yüze Terapiler: Kliniğin konumu ve psikoloğun akademik unvanına (Dr., Doç., Prof.) göre artış gösterir.
3. Öğrenci/Asistan Terapileri: Bazı üniversitelerin psikoloji merkezleri veya enstitüler, süpervizyon altındaki asistanlarla çok daha uygun fiyatlı hizmet sunabilir.

Ölüm korkusunu azaltmaya yardımcı nefes egzersizi uygulamaları hangileri?

Doğru nefes, parasempatik sinir sistemini (sakinleşme modu) aktive etmenin en hızlı yoludur.

1. Breathwrk: Farklı amaçlar için (uyku, sakinleşme, enerji) görsel rehberli nefes egzersizleri sunar.
2. Prana Breath: Daha geleneksel ve sade bir arayüzle, 4-7-8 tekniği gibi kanıtlanmış yöntemleri uygulamanıza yardımcı olur.
3. Kutu Nefesi (Box Breathing): Uygulama indirmeden de yapabilirsiniz: 4 saniye al, 4 saniye tut, 4 saniye ver, 4 saniye bekle. Bu teknik, panik anında "savaş veya kaç" tepkisini durdurur.

Ölüm korkusu için önerilen kendin yap rahatlama ürünleri nelerdir?

Kendi kendinize evde yapabileceğiniz bazı "rahatlama kitleri" şunlardır:

1. Duyu Kutusu: İçine yumuşak bir kumaş, sevdiğiniz bir koku (lavanta kesesi), sakinleştirici bir fotoğraf ve nane şekeri koyun. Panik anında bu kutuyu açıp 5 duyunuzu uyararak ana dönün.
2. Endişe Kavanozu: Gün içinde aklınıza gelen ölümle ilgili korkutucu düşünceleri küçük kağıtlara yazıp bu kavanoza atın. Kendinize "Bunları sadece Cuma günü saat 16:00'da okuyup düşüneceğim" diyerek erteleme tekniği uygulayın.

Ölüm korkusu yaşayanlar için destek gruplarını nereden bulabilirim?

Grup terapisi, "yalnız değilim" hissini yarattığı için çok iyileştiricidir.

1. Psikoterapi Merkezleri: Birçok merkez, "Anksiyete Destek Grubu" veya "Yas Grubu" adı altında kapalı gruplar yönetir.
2. Online Forumlar: Reddit, Facebook grupları gibi yerlerde moderatörlü gruplar olabilir ancak buralarda uzman kontrolü olmadığı için bilgi kirliliğine dikkat edilmelidir. En sağlıklısı, bir ruh sağlığı profesyonelinin yönettiği gruplardır.

Ölüm korkusunu azaltmaya yönelik rehberlik hizmetleri sunan kuruluşlar?

1. Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik (PDR) Derneği: Bölgenizdeki etik çalışan uzmanlara ulaşmanızı sağlayabilir.
2. Belediyelerin Psikolojik Danışmanlık Merkezleri: Birçok belediye, ücretsiz veya çok düşük ücretle psikolojik rehberlik hizmeti sunmaktadır.
3. Sivil Toplum Kuruluşları: Travma veya afet sonrası oluşan ölüm korkusu için Mavi Kalem, Türk Psikologlar Derneği gibi kuruluşların projeleri takip edilebilir.

Ölüm korkusu tedavisi için randevu alabileceğim psikiyatri klinikleri?

Randevu alırken "Psikiyatri" veya "Ruh Sağlığı ve Hastalıkları" bölümüne başvurmalısınız.

1. Devlet Hastaneleri: MHRS (Merkezi Hekim Randevu Sistemi) üzerinden veya 182'yi arayarak randevu oluşturulabilir.
2. Özel Hastaneler: Doğrudan hastanenin web sitesinden veya çağrı merkezinden, "Anksiyete ve Duygu Durum Bozuklukları" ile ilgilenen hekimleri sorarak randevu alabilirsiniz.

Ölüm korkusunu yenmeye yönelik seminer veya online kurslar nerede bulunur?

Eğitim platformları, psikolojik farkındalık için zengin kaynaklardır.

1. Udemy & Coursera: "Anksiyete Yönetimi", "Mindfulness", "Bilişsel Davranışçı Terapi Temelleri" gibi konularda uzmanlar tarafından hazırlanmış kurslar bulunur.
2. Youtube: Güvenilir psikologların ve psikiyatristlerin (mavi tikli ve diplomalı olmasına dikkat edin) kanallarında, ölüm korkusu üzerine hazırladıkları seminer videoları ücretsiz olarak izlenebilir.

Ölüm korkusuyla mücadelede kullanılan ses terapisi uygulamaları var mı?

Ses frekansları (Binaural Beats) ve rehberli imgeleme, beyni sakinleştirebilir.

1. Binaural Beats: Kulaklıkla dinlendiğinde beyni alfa veya teta dalga boyuna (rahatlama evresi) geçirmeyi hedefler. Spotify veya YouTube'da "Anxiety Relief Binaural Beats" araması yapılabilir.
2. Doğa Sesleri: Yağmur, okyanus veya orman sesleri, tehdit algısını düşürerek ölüm korkusunun yarattığı gerginliği azaltır. BetterSleep gibi uygulamalar bu konuda başarılıdır.

Ölüm korkusu için tasarlanmış dijital günlük uygulamaları hangileridir?

1. Daylio: Yazı yazmadan, sadece ikonlarla ruh halinizi takip etmenizi sağlar. Ölüm korkusunun hangi günlerde ve hangi tetikleyicilerle arttığını görmenize yardımcı olur.
2. Journey: Daha detaylı yazmak isteyenler için güvenli, şifreli bir dijital günlüktür.
3. Reflectly: Yapay zeka destekli bir günlük olup, yazdıklarınıza göre size sorular sorarak bilişsel çarpıtmalarınızı fark etmenizi sağlar.

Ölüm korkusunu azaltan aromaterapi ürünleri nereden alınır?

Koku duyusu, beynin duygu merkeziyle (limbik sistem) doğrudan bağlantılıdır.

1. Lavanta: Sakinleştirici etkisi bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
2. Bergamot: Kaygı giderici ve ruh halini yükselticidir.
3. Ylang Ylang: Kalp atış hızını düşürmeye yardımcı olabilir. Bu ürünleri, organik sertifikası olan eczanelerden, doğal ürün marketlerinden veya güvenilir kozmetik markalarının "esansiyel yağlar" kategorisinden temin edebilirsiniz. Sentetik kokular yerine %100 saf uçucu yağlar tercih edilmelidir.

Ölüm korkusuyla başa çıkmak için önerilen yoga stüdyoları hangileridir?

Yoga, beden ve zihin bütünlüğünü sağlayarak "bedene hapsolma" korkusunu hafifletir.

1. Yin Yoga: Uzun süre pozlarda kalarak teslimiyeti öğretir, bu da ölüm korkusunun panzehiridir.
2. Kundalini Yoga: Nefes ve meditasyon ağırlıklıdır, sinir sistemini güçlendirir.
3. Bulunduğunuz şehirdeki stüdyoları araştırırken "Restoratif Yoga" veya "Meditasyon Odaklı Yoga" dersleri olup olmadığını sormak faydalı olacaktır. Ayrıca online platformlarda (Yoga with Adriene vb.) "Yoga for Anxiety" serileri evde uygulanabilir.

Ölüm korkusu konusunda uzmanlaşmış psikologların iletişim bilgileri?

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) ve etik kurallar gereği burada şahsi telefon numaraları paylaşılamaz. Ancak uzmanlara ulaşmanın en sağlıklı yolu:

1. Uzmanın kendi resmi web sitesindeki iletişim formları.
2. Kayıtlı oldukları terapi merkezlerinin sekreterlik hatları.
3. Profesyonel sosyal medya hesaplarındaki (LinkedIn, Instagram İşletme Profili) "Randevu Al" butonlarıdır. İpucu: Uzman ararken "Tanatofobi tedavisi" anahtar kelimesini kullanın.

Ölüm korkusu tedavisi için kullanılan online test ve değerlendirme araçları?

Online testler tanı koymaz, sadece farkındalık sağlar.

1. Beck Anksiyete Ölçeği: Genel kaygı düzeyini ölçer.
2. Ölüm Kaygısı Ölçeği (Death Anxiety Scale): Akademik çalışmalarda kullanılan bu ölçeğin uyarlamaları bazı psikoloji portallarında bulunabilir. Bu test sonuçlarını mutlaka bir uzmanla paylaşarak yorumlatmak gerekir. Kendi kendine tanı koymak kaygıyı artırabilir.

Ölüm korkusu ile ilgili kişiye özel danışmanlık hizmetleri sunan firmalar?

Kurumsal wellness (esenlik) hizmeti veren firmalar, çalışanlarına veya bireysel müşterilerine bu desteği sunabilir.

1. Çalıştığınız şirketin "Çalışan Destek Programı" (EAP) varsa, bu kapsamda ücretsiz ve gizli psikolojik danışmanlık alabilirsiniz.
2. Özel sigorta şirketlerinin bazı poliçeleri, yılda belirli sayıda psikolog/psikiyatrist görüşmesini kapsamaktadır.

Ölüm korkusuna karşı geliştirilen mobil oyun veya uygulamalar var mı?

Oyunlaştırma (Gamification), anksiyete ile baş etmede yeni bir trenddir.

1. SuperBetter: Oyun tasarımcısı Jane McGonigal tarafından geliştirilmiştir. Anksiyeteyi bir "kötü adam" olarak tanımlayıp, günlük küçük görevlerle onu yenmenizi sağlar. Dirençliliği artırır.
2. Personal Zen: Nörobilimsel araştırmalara dayanan bu oyun, dikkatinizi "tehdit eden yüzden" (korku) "gülen yüze" (güven) çekerek beyninizi yeniden eğitir.

Ölüm korkusunu azaltmaya yönelik sanal gerçeklik terapisi hizmetleri nerede?

Sanal Gerçeklik (VR), maruz bırakma (exposure) terapisinde devrim yaratmaktadır.

1. VR gözlükleri ile kontrollü bir ortamda, korkulan senaryolarla (örneğin yükseklik, mezarlık vb.) yüzleşilmesi sağlanır.
2. Bu hizmet, ileri teknoloji kullanan üniversite teknokentlerindeki psikoloji laboratuvarlarında veya yenilikçi özel psikiyatri kliniklerinde bulunabilir. Araştırırken "VRET (Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Terapisi) uygulayan merkezler" şeklinde arama yapabilirsiniz.

V. Öneriler

Ölüm korkusu, aslında yaşam sevgisinin tersten okunmasıdır. Hayatı o kadar çok seviyor ve ona o kadar sıkı tutunuyorsunuz ki, onu kaybetme fikri sizi dehşete düşürüyor. Ancak paradoksal olarak, ölümü düşünerek geçirdiğiniz her an, aslında yaşamdan çaldığınız bir andır.

Unutmayın: Bu korkuyla tek başınıza mücadele etmek zorunda değilsiniz. Yukarıda sayılan yöntemler, araçlar ve uzman destekleri, bu yükü omuzlarınızdan almak için vardır. Bir uzmana başvurmak güçsüzlük değil, yaşamınıza sahip çıkma cesaretidir.

Bu makaledeki bilgiler bilgilendirme amaçlıdır; tıbbi tavsiye veya tanı yerine geçmez. Şikayetleriniz günlük yaşamınızı etkiliyorsa lütfen en yakın sağlık kuruluşuna veya bir ruh sağlığı uzmanına başvurun.