Devlet memurlarının görev yerlerini değiştirebilmeleri için belirli mazeretlere sahip olmaları gerekmektedir. Bu mazeretlerin en önemlilerinden biri, memurun kendisinin veya bakmakla yükümlü olduğu yakınlarının sağlık durumudur. Özellikle son yıllarda artan farkındalıkla birlikte Psikolojik Nedenlerle Tayin isteme, memurlar arasında sıkça araştırılan ve hukuki dayanakları merak edilen bir konu haline gelmiştir.

Bu kapsamlı rehberde; psikiyatri raporu ile tayin sürecinden, anksiyete gibi spesifik rahatsızlıkların tayine etkisine, polis ve öğretmenler için özel şartlardan dilekçe örneklerine kadar aklınıza takılan tüm soruların yanıtlarını bulacaksınız.

Psikolojik Nedenlerle Tayin İsteme Nedir?

Psikolojik nedenlerle tayin, memurun mevcut görev yerinde çalışmasının ruh sağlığını olumsuz etkilediği veya mevcut hastalığının tedavisinin o bölgede mümkün olmadığı durumlarda gündeme gelen bir "Sağlık Mazeretine Bağlı Yer Değişikliği" hakkıdır.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesi ve kurumların "Atama ve Yer Değiştirme Yönetmelikleri", memurların sağlık durumlarını belgelendirmeleri halinde yer değişikliği yapabilmelerine olanak tanır. Ancak psikolojik rahatsızlıklarda süreç, fiziki rahatsızlıklara göre daha detaylı bir inceleme ve güçlü bir raporlama gerektirir.

Önemli Bilgi: Psikolojik nedenlerle tayin isteyebilmek için, rahatsızlığın görev yapılan yerde tedavisi mümkün olmayan bir hastalık olması veya görev yerinin hastalığı tetikleyici/ilerletici bir etkisi olduğunun Sağlık Kurulu Raporu (Heyet Raporu) ile belgelenmesi şarttır.

Sağlık Durumundan Tayin İsteme Şartları

Sağlık durumundan tayin isteme şartları, memurun bağlı olduğu kuruma (MEB, EGM, Sağlık Bakanlığı vb.) göre küçük nüanslar içerse de genel çerçeve şöyledir:

1. Hastalığın Mevcudiyeti: Memurun kendisinin veya kanunen bakmakla yükümlü olduğu (eş, çocuk, anne, baba) kişilerin hastalığının bulunması.
2. Tedavi İmkânsızlığı: Hastalığın tedavisinin, memurun görev yaptığı il/ilçe sınırları içerisinde yapılamıyor olması.
3. Hayati Tehlike: Görev yapılan yerin, hastanın sağlığı için hayati tehlike oluşturduğunun tıbbi olarak kanıtlanması.
4. Heyet Raporu: Tam teşekküllü bir devlet hastanesinden veya üniversite hastanesinden alınmış "Sağlık Kurulu Raporu" (Heyet Raporu) alınması.

Raporun İçeriğinde Ne Yazmalı?

Raporda mutlaka "Memurun görev yaptığı yerde kalması halinde sağlık durumu tehlikeye girecektir" veya "Tedavisinin yapılabileceği tam teşekküllü bir hastanenin bulunduğu yere tayini uygundur" ibarelerinin yer alması gerekmektedir.

Psikiyatri Raporu ile Tayin Süreci

Psikolojik rahatsızlıklar "görünmez" hastalıklar olduğu için idareler bu konuda daha temkinli yaklaşabilir. Psikiyatri raporu ile tayin sürecinde izlenmesi gereken adımlar şunlardır:

1. Teşhis ve Takip Süreci

Hiçbir memur, ilk muayenesinde aldığı basit bir reçete ile tayin isteyemez. Psikiyatrik rahatsızlıklarda genellikle en az 6 ay veya 1 yıl süren bir ilaç geçmişi ve doktor takibi aranır.

2. Sağlık Kuruluna Başvuru

Tedavi görülen hastanenin Sağlık Kuruluna (Heyet) başvurularak durum bildirir rapor talep edilir.

3. Heyet Raporunun Alınması

Psikiyatri kliniğindeki uzman hekimlerin görüşüyle oluşturulan heyet raporunda, hastalığın tanısı (ICD kodları ile) ve hastalığın memuriyet mahalli ile ilişkisi açıkça belirtilmelidir.

Hangi Hastalıklar Tayin Sebebi Sayılır?

Memurlar tarafından en çok merak edilen konu "Hangi hastalıklar tayin sebebi" sayılır sorusudur. Yönetmelikte tek tek hastalık isimleri sayılmaz; ancak "hayati öneme haiz" veya "görev yapmasına engel" kriterleri baz alınır.

Psikiyatrik açıdan tayine en sık konu olan hastalıklar şunlardır:

1. Bipolar Bozukluk (Duygudurum Bozukluğu): Ataklar halinde seyrettiği ve çevresel stres faktörlerinden etkilendiği için tayin sebebi olabilir.
2. Şizofreni ve Psikotik Bozukluklar: Düzenli takip ve aile desteği gerektirdiği için.
3. Ağır Depresif Nöbetler (Majör Depresyon): İntihar riski taşıyan veya işlevselliği tamamen bozan durumlar.
4. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Özellikle polis ve askerlerde, travmanın yaşandığı olay yerinde çalışmaya devam etmek hastalığı tetiklediği için tayin gerekçesidir.
5. Paranoid Bozukluklar.

Anksiyete Bozukluğu Tayin Sebebi Olabilir mi?

Anksiyete bozukluğu tayin konusunda en tartışmalı başlıklardan biridir. Hafif düzeyde Anksiyete (Kaygı Bozukluğu), genellikle ilaçla kontrol altına alınabildiği için tek başına tayin sebebi sayılmayabilir.

Ancak; anksiyetenin "Panik Bozukluk" seviyesinde olduğu, agorafobi eşlik ettiği veya memurun görev yaptığı yerin (örneğin terör bölgesi, yüksek stresli birimler) anksiyeteyi tedavi edilemez hale getirdiği heyet raporuyla kanıtlanırsa tayin mümkündür. Raporda "Mevcut görev yeri hastalığın seyrini kötüleştirmektedir" ibaresi kritik önem taşır.

Psikolojik Rapor ve Memuriyetin Geleceği

Memurların psikolojik nedenlerle tayin isterken en büyük korkusu "Damgalanır mıyım?" ya da "Memurluktan atılır mıyım?" sorusudur. Bu konuyu detaylandıralım.

Psikolojik Rapor Alırsam Memurluktan Atılır mıyım? (Malulen Emeklilik Riski)

Birçok memur, psikiyatri raporu alarak tayin istediğinde idarenin kendisini "görev yapamaz" sayıp memurluktan çıkaracağından endişe eder. Burada "Sağlık Özrü Tayini" ile "Malulen Emeklilik" arasındaki ince çizgi çok önemlidir.

1. İşlevsellik Ayrımı: Eğer aldığınız raporda sadece "Bulunduğu yerdeki stres faktörleri hastalığını tetikler, başka bir ilde görev yapabilir" deniliyorsa, bu durum memuriyetinize engel değildir. Sadece yer değişikliği gerektirir.
2. Görev Yapamaz Raporu: Ancak raporda "Hiçbir koşulda memuriyet yapamaz" veya "Silahlı görev yapamaz" (Polis/Asker için) ibareleri geçerse, kurum sizi Geri Hizmete (GİH sınıfına) alabilir veya Malulen Emekliliğe sevk edebilir.
3. Kritik Nokta: Tayin dilekçesi verirken amacınızın "çalışmaktan kaçınmak" değil, "sağlıklı bir ortamda daha verimli çalışmak" olduğunu vurgulamanız gerekir.

Psikolojik tedavi görmek veya antidepresan kullanmak memuriyetten atılma sebebi değildir. Memuriyetten çıkarma (veya malulen emeklilik), ancak hastalığın iyileşme ihtimalinin olmadığı ve hizmetin yürütülmesine kesin engel olduğu durumlarda Sağlık Kurulu raporuyla gerçekleşir.

Mobbing ve İşyeri Stresi Kaynaklı Tayinler

Son dönemde Google'da en çok aranan konulardan biri de iş yerindeki baskı (mobbing) nedeniyle tayin isteyip istenemeyeceğidir.

Mobbing Nedeniyle Tayin İstenebilir mi?

Mobbing (psikolojik taciz), hukuken ispatı zor bir süreç olsa da, sonuçları itibarıyla sağlık özrü kapsamına girebilir. Eğer amirinizden veya çalışma arkadaşlarınızdan gördüğünüz baskı sizde "Uyum Bozukluğu", "Majör Depresyon" veya "Anksiyete" yarattıysa, izlenecek yol şöyledir:

1. Tıbbi Tespit: Psikiyatri uzmanına giderek, yaşadığınız stresi ve bunun kaynağının iş yeri olduğunu anlatmalısınız. Doktor, öykünüzü dinleyerek raporuna "İş yeri kaynaklı stresörlere bağlı anksiyete" notunu düşebilir.
2. Olay Yeri Bağlantısı: Raporda, hastalığın sebebinin biyolojik olmaktan ziyade "çevresel (iş yeri ortamı)" olduğu belirtilirse, idare sizi o ortamdan uzaklaştırmakla yükümlüdür.
3. Dilekçe Detayı: Mobbing nedeniyle tayin isterken, dilekçenize (varsa) mobbinge dair şikayet evraklarınızı, CİMER başvurularınızı ve tanık ifadelerinizi eklemeniz elinizi güçlendirir.

İtiraz, Red ve Hukuki Süreçler

Her tayin talebi maalesef kabul edilmez. İdare bazen "personel ihtiyacı" bazen de "raporun yetersizliği" gerekçesiyle ret cevabı verebilir.

Sağlık Özrü Tayini Reddedilirse Ne Yapılmalı?

İdarenin ret yazısı size tebliğ edildikten sonra hukuki süreç başlar.

1. Hakem Hastane Süreci

İdare, sunduğunuz raporun doğruluğundan şüphe ederse sizi Hakem Hastaneye sevk edebilir.

1. Örneğin; X Devlet Hastanesinden rapor aldınız. Kurum, "Bu raporu Y Eğitim ve Araştırma Hastanesinde teyit ettir" diyebilir.
2. Hakem hastanenin kararı kesindir. Eğer hakem hastane de "Tayini uygundur" derse, idare tayini yapmak zorundadır.

2. İdare Mahkemesine Dava Açma

Tayin talebiniz reddedildiğinde, tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde İdare Mahkemesi'ne dava açmanız gerekir.

1. YD (Yürütmeyi Durdurma) Talebi: Sağlık söz konusu olduğu için davanızda mutlaka "Yürütmeyi Durdurma" talep etmelisiniz. Bu, mahkeme sonuçlanana kadar telafisi güç zararlar doğmaması için verilen geçici ama etkili bir karardır.
2. Emsal Kararlar: Danıştay'ın "Anayasal bir hak olan sağlık hakkı, idarenin takdir yetkisinden ve personel planlamasından üstündür" şeklinde sayısız emsal kararı vardır.

Refakat İzni ve Tayin Arasındaki İlişki

Tayin çıkana kadar geçecek sürede memurun mağdur olmaması için kullanabileceği bir "joker hak" vardır: Refakat İzni.

Tayin Çıkana Kadar Refakat İzni Kullanımı

Eğer anneniz, babanız veya eşinizin hastalığı "ağır" ise ve tayin süreciniz (yazışmalar, onaylar) uzuyorsa, Refakat İzni alarak o ilde bulunabilirsiniz.

1. Süre: Refakat izni, 3 aya kadar verilir ve gerekirse 3 ay daha uzatılarak toplamda 6 aya kadar kullanılabilir.
2. Maaş: Refakat izni süresince memurun maaşı kesilmez, sigortası yatmaya devam eder.
3. Tayine Etkisi: Refakat izni kullanırken tayin başvurusu yapabilirsiniz. Hatta birçok memur, önce refakat izni alıp hastanın yanına gider, oradayken tayin işlemlerini yürütür. Bu strateji, acil durumlarda zaman kazandırır.

Kardeşler Arası Durum ve Tek Çocuk Olma Şartı

Özellikle anne-baba rahatsızlıklarında idarenin en çok sorguladığı konu: "Neden sen? Başka kardeşin yok mu?"

Kardeşler Arasında Kim Tayin İsteyebilir?

Yönetmeliklerde genellikle "tek çocuk olma" şartı direkt yazmaz ancak "bakmakla yükümlü olma" ifadesi geçer.

1. Diğer Kardeşlerin Durumu: Eğer anne-babanızın yaşadığı şehirde başka bir kardeşiniz ikamet ediyorsa, idare tayin talebinizi reddedebilir. "Kardeşi orada, o baksın" diyebilir.
2. İstisnalar:
3. Oradaki kardeşin de engelli olması veya bakıma muhtaç olması.
4. Kardeşin o şehirde ikamet etmesine rağmen, anne-babayla husumetli olduğunun adli kayıtlarla (uzaklaştırma kararı vb.) belgelenmesi.
5. Memurun, ailenin yasal vasisi (mahkeme kararıyla vasi tayin edilmesi) olması.

Öneri: Eğer tek çocuk değilseniz ama bakımı siz üstlenmek zorundaysanız, diğer kardeşlerin neden bakamayacağını ispatlayan belgeleri (onların çalışma belgeleri, sağlık raporları veya ikametgahları) dilekçenize ekleyin.

Becayiş ve Sağlık Özrü Farkı

Bazen memurlar tayin beklemek yerine "Becayiş" (Karşılıklı Yer Değiştirme) yolunu denerler. Ancak psikolojik/sağlık özründe bu yöntem önerilmez.

1. Neden Sağlık Özrü Daha Avantajlı? Becayişte uygun birini bulmak zorundasınız ve karşı taraf vazgeçebilir. Sağlık özrü ise tek taraflı bir haktır. Kişi bulmanıza gerek yoktur, devlet size kadro açmakla (norm kadro dolu olsa bile süpervizör onayıyla) yükümlüdür.

Tayin İçin Sağlık Raporu Örneği ve İçeriği

İdareye sunulacak rapor sıradan bir "iş göremezlik" raporu değildir. Tayin için sağlık raporu örneği içeriğinde şu hususlar mutlak suretle bulunmalıdır:

1. Hasta Kimlik Bilgileri: Fotoğraflı ve T.C. kimlik numaralı.
2. Tanı: ICD-10 kodu ile birlikte açık tanı (Örn: F32.2 - Ağır Depresif Nöbet, Psikotik Belirtisiz).
3. Karar Hanesi: Raporun en can alıcı noktasıdır.
4. Yanlış Örnek: "Anksiyete bozukluğu mevcuttur, ilaç tedavisi önerilir." (Bu raporla tayin çıkmaz).
5. Doğru Örnek: "Hastanın mevcut rahatsızlığı (Bipolar Bozukluk), bulunduğu iklim ve çalışma koşulları nedeniyle tetiklenmektedir. Hastanın ailesinin ve tam teşekküllü psikiyatri kliniğinin bulunduğu bir ilde ikamet etmesi ve çalışması hayati önem arz etmektedir."

İpucu: Raporunuzda "Başkasının güç ve yardımı olmaksızın hayatını idame ettiremez" ibaresi (özellikle bakmakla yükümlü olunan kişiler için) tayin sürecini hızlandırır.

Farklı Kurumlarda Uygulama: Polis ve Öğretmenler

Sağlık özrü tayinleri her kurumda temel olarak 657'ye dayansa da, kurum içi yönetmelikler farklılık gösterir.

Anne, Baba Sağlık Durumundan Tayin Şartları Polis (EGM)

Emniyet Teşkilatı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği, polislerin zorunlu hizmet bölgeleri (Şark görevi) olduğu için daha katı kurallara sahiptir.

1. Şartlar: Polisin bakmakla yükümlü olduğu anne veya babasının hastalığı sebebiyle tayin isteyebilmesi için, o ilde tedavisinin mümkün olmadığını belgelemesi gerekir.
2. Bakmakla Yükümlülük: Anne veya babanın sosyal güvencesinin olmaması veya polisin tek çocuğu olması/tek bakacak kişi olması gibi durumlar araştırılır.
3. Rapor: "Hayati tehlikesi vardır" ibaresi EGM tarafından titizlikle aranır.
4. Bölge Hizmeti: Eğer polis şark görevindeyse ve mazereti şark illerinden birinde karşılanabiliyorsa, batıya değil, tedavisinin yapılabileceği başka bir şark iline atanabilir.

Anne, Baba Sağlık Durumundan Tayin Şartları Öğretmen (MEB)

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), sağlık özrü atamalarını genellikle yarıyıl ve yaz tatili dönemlerinde belirli bir takvimle yapar.

1. Dönem: MEB'de sağlık özrü başvuruları genellikle Ocak ve Ağustos aylarında alınır. Ancak ani gelişen ve hayati tehlike arz eden durumlarda dönem dışı başvuru hakkı da saklıdır.
2. Aile Bireyleri: Öğretmenin anne veya babasının sağlık kurulu raporunda "Başkasının güç ve yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremez" ibaresi varsa, öğretmen anne/babasının ikamet ettiği yere tayin isteyebilir.
3. Belgelendirme: Vukuatlı nüfus kayıt örneği ile aile bağının ve bakacak başka kimsenin olmadığının ispatı önemlidir.

Anne Baba Sağlık Durumundan Tayin Dilekçesi

Tayin sürecinin en önemli adımı, talebinizi net ve hukuki bir dille ifade eden dilekçedir. Aşağıda Anne baba sağlık durumundan tayin Dilekçesi için kullanabileceğiniz taslak bir yapı bulunmaktadır.

Dilekçe Örneği (Taslak)

T.C. [BAĞLI BULUNDUĞUNUZ BAKANLIK/KURUM ADI] (Personel Genel Müdürlüğüne Gönderilmek Üzere) [GÖREV YAPTIĞINIZ İL/İLÇE MÜDÜRLÜĞÜ]

KONU: Sağlık Mazereti Nedeniyle Yer Değişikliği Talebi

KURUM SİCİL NO: ... ADI SOYADI: ... GÖREVİ: ... GÖREV YERİ: ...

AÇIKLAMALAR: Kurumunuzda ... süredir ... unvanı ile görev yapmaktayım. Annem/Babam [Adı Soyadı], [Hastalık Adı] tanısı ile tedavi görmekte olup, hastalığı hayati önem arz etmektedir.

Ekte sunmuş olduğum [Hastane Adı] tarafından verilen ... tarihli ve ... sayılı Sağlık Kurulu Raporunda da belirtildiği üzere; hastanın başkasının güç ve yardımı olmaksızın hayatını idame ettirmesi mümkün değildir ve tedavisinin mevcut görev yerimde yapılmasına imkân bulunmamaktadır. Annem/Babamın ikamet ettiği ve tedavisinin sürdürülebileceği [Talep Edilen İl] iline atamamın yapılması hususunda;

Gereğini bilgilerinize arz ederim. .../.../202..

ADRES: ... TEL: ... İMZA: ...

EKLER:

1. Sağlık Kurulu Raporu (Aslı veya onaylı örneği)
2. Vukuatlı Nüfus Kayıt Örneği
3. (Varsa) Bakmakla yükümlü olduğunu gösterir belge

Sıkça Sorulan Sorular

Makalenin bu bölümü, kullanıcıların hızlı cevap aradığı sorular için optimize edilmiştir.

1. Psikolojik ilaç kullanmak memurluğa engel mi?

Hayır, sadece ilaç kullanmak memurluğa engel değildir. Ancak hastalık, memurun görevini yapmasına engel olacak boyutta (işlevsellik kaybı) ise malulen emeklilik veya Geri Hizmet gündeme gelebilir.

2. Aday memur sağlık özründen tayin isteyebilir mi?

Evet, aday memurlar da sağlık mazereti söz konusu olduğunda, adaylıklarının kalkmasını beklemeden sağlık özründen tayin isteyebilirler. 657 Sayılı Kanun bu konuda aday memurları kısıtlamaz.

3. Panik atak için rapor alıp tayin olabilir miyim?

Sadece "Panik Atak" tanısı genellikle yeterli değildir. Ancak panik bozukluğunuzun görev yaptığınız yerdeki koşullar (yükseklik, kapalı alan, güvenlik riski vb.) nedeniyle tedavi edilemez hale geldiğini heyet raporu ile kanıtlarsanız tayin değerlendirmeye alınır.

4. Sağlık raporu aldım, tayinim kesin çıkar mı?

Hayır, kesin değildir. İdare, sunduğunuz raporu kendi hakem hastanesine gönderebilir veya "hizmet gereği" diyerek sizi tedavisinin yapılabileceği başka bir yere (istediğiniz yer olmasa bile) atayabilir. Ancak yargı kararları genellikle sağlık hakkını önceler.

5. Raporda "Hayati öneme haizdir" yazmazsa ne olur?

Bu ibare "sihirli anahtar" gibidir. Eğer raporda "Hayati tehlike" veya "Fenalık geçirebilir" gibi güçlü ifadeler yoksa, idare bunu "Acil değil" olarak yorumlayıp normal atama dönemini beklemenizi isteyebilir.

6. Özel hastane raporu ile tayin istenir mi?

Hayır. Mevzuat gereği sağlık özrü tayinlerinde Devlet Hastaneleri veya Üniversite Hastanelerinden alınan Sağlık Kurulu Raporları (Heyet Raporu) geçerlidir. Özel hastane raporları genellikle kabul edilmez, kabul edilse bile hakem hastaneye sevk edilirsiniz.

7. Deprem korkusu (Travma) nedeniyle tayin istenir mi?

Evet. Özellikle büyük depremlerden sonra, deprem bölgesinde görev yapan memurlarda gelişen "Akut Stres Bozukluğu" veya "Travma Sonrası Stres Bozukluğu" (TSSB), o bölgeden uzaklaşmak için geçerli bir tıbbi gerekçedir.

8. Sağlık özrü tayini ile gittiğim yerde ne kadar kalmak zorundayım?

Sağlık mazereti devam ettiği sürece orada kalabilirsiniz. Ancak idare, her yıl (genellikle Ocak ayında) raporunuzu yenilemenizi veya hastalığın devam ettiğine dair belge sunmanızı isteyebilir. Mazeret ortadan kalkarsa (örneğin hasta vefat ederse veya iyileşirse), idare sizi eski yerinize veya ihtiyaç olan başka bir yere atayabilir.

Öneriler

Psikolojik nedenlerle veya anne-baba sağlık durumundan tayin istemek, sabır ve doğru belgelendirme gerektiren bir süreçtir. Sürecin en kritik noktası, aldığınız Sağlık Kurulu Raporu'nun içeriğidir. Rapordaki ifadelerin yönetmeliklere tam uyumlu olması ("Hayati öneme haizdir", "Görev yerinde kalması sakıncalıdır" vb.) reddedilme riskinizi en aza indirir.

Eğer geçerli bir raporunuz olmasına rağmen idare tayin talebinizi reddederse, 60 gün içinde İdare Mahkemesi'ne "Yürütmeyi Durdurma" talepli dava açma hakkınız olduğunu unutmayın. Sağlık, anayasal bir haktır ve hiçbir idari tasarruf yaşam hakkının önüne geçemez.